Rett Sendromu

Bu genetik sendrom her 10.000-12.000 kızdan birinde görülür. Erkekleri çok nadir etkiler. Rett sendromunun etkisi erkeklerde her daim kızlardan daha şiddetlidir. Rett sendromuna ‘mutasyon’ adı verilen genetik anormallik sonucu olur. Genelde X kromozomda olur. En yaygın MEPC2 mutasyonu denir. MEPC2 geninde 900’den fazla mutasyon çeşidi söz konusudur. Bir Rett sendromlu bireyde genelde 8 farklı noktada mutasyon mevcuttur. Çok az bir kısmında CDLK5 mutasyonu görülür.

Rett Sendromu’nun Tarihçesi

Rett Sendromu, ilk defa Avusturya’nın Viyana şehrinde doktorluk yapan ve çocuk doktoru Doktor Andreas Rett tarafından 1954’te tanımlanmıştır. İlk olarak iki kızın ellerini yıkarken aynı hareketleri yaptığı fark etti. Klinik ve gelişimsel geçmişlerini karşılaştırdı ve çok benzer olduklarını buldu.

Daha sonra benzer durumlara sahip 6 kız daha buldu. Bunları bir film yaptı ve bu semptomları olan başka kızlar olup olmadığını bulmak için Avrupa’yı dolaştı. Bulguları 1966’ta birçok Alman dergisinde yayınlandı.

Benzer çalışmaları yapan farklı doktorlarda vardı. 1960’da Dr. Benght Hagbert de benzer semptomları olan kızları fark etti ve 1982’de makale yazdı. Bu rapor, Rett sendromunun tanınmasını sağladı ve hastalığın ayrıntılarını iletmede bir atılım oldu. Yazarlar, Rett sendromu adını vererek öncü olan Dr. Andreas Rett’i onurlandırdı.

Baylor Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olan Ruthie Amir, 1999’da bir gendeki mutasyonun Rett Sendromu’na yol açtığını buldu. Bu gen, MEPC2’ydi. Bu gen, X kromozomunun Xq28 bölgesinde bulunuyordu. Huda Y. Zoghi liderliğindeki Baylor ekibi için büyük bir başarıydı. Bu keşif, Rett sendromunun X kromozumdaki bir bozukluktan kaynaklı olduğunu kanıtladı ve neden kızlarda daha fazla görüldüğünü açıklamış oldu.

Rett Sendromunun Belirtileri

• Konuşma kaybı
• Ellerin bir amaç için kullanımında ve kontrolünde kayıp
• El yıkama gibi istemsiz el hareketleri
• Hareketlilik kaybı ve yürüyüş bozuklukları
• Nöbetler veya Rett sendromu aşamaları
• Skolyoz
• Nefes alma sorunları
• Uyku bozuklukları
• Baş, ayak ve ellerin büyümesinde yavaşlama

Rett sendromunun aşamaları

Rett sendromlu kızlar, ilk 6 ay ve nadiren 12 ay gelişmeleri normaldir. Daha sonra,genellikle 6 ila 30 ay arasında (çoğu zaman 6 ila 18 ay arası) gelişmeleri yavaşlar. Daha sonra, kazanımlarını kaybetmeye başlayabilir. Buna, gelişimsel regresyon denir.

Oyunlarla daha az ilgilenmeye başlarlar. Konuşma yeteneğinde kayıplar görülmeye başlar. Belirgin bir neden olmadan sinirlenebilir ve çığlık atmaya başlayabilir.

Elleri kasten kullanmayı bırakırlar ve bunun yerine tekrarlayan hareketler yapmaya başlar. Bu hareketler, el sıkma ve yıkama şeklindedir.

Çoğu kız çocuğunda anormal solunum paternleri görünecektir. Bu, 10 ila 60 saniye arasında, bazen daha uzun süren çok hızlı nefes alıp verme görülebilir. Bu durum “hiperventilasyon” olarak adlandırılmaktadır. Ardından çok yavaş ve az nefes alma takip eder. Bu, hipoventilasyon takip edecektir. Birçok kız çocuğu “apne” denilen tamamen nefes almayı bıraktıkları dönemler yaşayacaktır. Apne dönemleri birkaç saniye sürebilir. Bu neden ağız siyahlaşabilir. Buna siyanoz denir. Yavaş solunum periyotları bazen epileptik nöbetlerle karıştırılabilecek bayılmalarla ilişkilidir. Yavaş solunum veya apne dönemlerinin sadecebirkaç saniye sürdüğünü ve çoğu zaman kendiliğinden düzeleceğini bilmek önemlidir.

Rett sendromu bazı kızlarda kalp atış hızlarını ve ritimlerini de bozabilir. Bunun tıbbi adı,”aritmi”dir. Rett sendromu tanısı olan tüm çocuklar ve gençlerde aritmi aramak için elektrokardiyografiye (EKG) sahip olmalıdır. Bu cihazlara EKG cihazı denir. EKG cihazlarından elde edilen verilerin yazdırıldığı kağıda elektrokardiyogram denir.

Çoğu çocuk konuşmayı öğrenmez. Sadece tam cümle kuramasa bile birkaç kelime söyleyebilir.

Epilepsi, rett sendromu olan her 10 kişiden 9’unda görülür. Genellikle 2 yaşında başlar. Ancak, daha erken de başlayabilir. Çeşitli nöbetler görülebilir. İnfantil spazm adı verilen özel nöbet türü de görülebilir. Bu tip nöbetler genellikle daha az rastlanan genetik bozukluktan (CDLK5 bozukluğu) kaynaklanan rett sendromlu kız ve erkekler çocuklarda görülür.

Rett Sendromunun Teşhisi ve Tedavisi

Genetik mutasyonun keşfi teşhis koymayı kolaylaştırdı. Genetik mutasyon keşfedilmeden önce genelde 4 ile 6 yaş arasında teşhis edilebilmekteydi.Diğer olası durumlara karşı ilk olarak kan alınması isteyebilir. Daha sonra genetik test için tekrar kan alınmasını isteyebilir.

MECP2 mutasyonu, her rett sendromlu 10 kız çocuğundan 8’inde görülür.

Elektroensefalografi (EEG) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG/MRI) isteyebilir. Rett sendromlu çocukların MRG’leri genelde normaldir.

Rett sendromunun tedavisi zor olabilmektedir. Genelde en az iki antiepileptik kullanmak durumundadırlar. Rett sendromulu çocuklarda işe yarayan bazı ilaçların etkin maddeleri şunlardır:

• Lamotrijin
• Levetirasetam
• Karmamazepin
• Klobazam
• Piresatem
• Sulthiame

Ketojenik diyet yardımcı olabilir. Beslenme sorunları olan ve gastrostomi tüpü ile beslenenlerde düşünülebilir.

Görünüm

Nöbetler, genellikle ergenlik ile erken erişkin döneminde daha az sorun haline gelir, nadiren nöbetler durur.

Genellikle gitgide artan yürüme zorluğu vardır. Birçok çocuk ve ergen sonunda yürüyemez. Daha büyük çocuklarda ve gençlerde skolyozu (omurganın eğriliği veya bükülmesi) önlemek için daha dikkatli olmayı gerektirir.

Özellikle, erken çocukluk döneminde beslenme sorunları olabilir. Bazı çocukların nazogastrik tüp (burundan sokulan tüp) veya bir gastrostomi tüpünden (Bu direk mideye bağlanan tüptür. “PEG” tüpü olarak da bilinir.) beslenmeler gerekir.

Rett sendromlu kişilerin ömrü kısalır. Çoğu rett sendromlu bireyerken veya orta erişkinlik dönemine kadar yaşayacaktır.

Erkek çocuk etkilendiğinde, nöbetler yaşamın ilk birkaç haftası veya ayında başlar. Genellikle tedavisi zordur. Ne yazık ki, erkek çocukların çoğu daha kısa bir ömre sahiptir. Nair de olsa, klinefelter sendromu görülebilir. Bu fazladan X kromozomun kopyasının olmasıdır. Normalde erkek bireylerde XY kromozomları vardır. Klinefelterli erkeklerde XXY vardır.

Tüm rett sendromlu bireyle tek başına hayatlarını sürdüremeyeceği için bakıma muhtaç olacaklardır. Nöbetlerin uzun sürmesi veya üst üste gelmesi durumuna karşı kurtarma tedavileri hazır olmalıdır.

Kaynakça

• https://www.epilepsy.org.uk/info/syndromes/rett-syndrome
• https://www.rettsyndrome.org/about-rett-syndrome/what-is-rett-syndrome/
• https://www.rettsyndrome.org/about-rett-syndrome/rett-syndrome-diagnosis/
• https://www.rettsyndrome.org/about-rett-syndrome/boys-with-rett/