Progresif Miyoklonik Epilepsi

Progresif Miyoklonik Epilepsi (PME), ‘ilerleyici’ olan 10’dan fazla epilepsi türünü içeren bir gruptur. PMEli kişiler zamanla motor beceriler, denge ve bilişsel işlevlerde bir düşüşe sahiptir.

PMEli kişilerde miyoklonik ve tonik-klonik nöbetlerin bir karışımı vardır. Genellikle daha sonra ortaya çıkan diğer semptomlar;dengesizlik, kas sertliği (kas sıkılığı), denge sorunları ve zihinsel kabiliyette düşüştür.

PME’li insanlar sonunda bir tekerlikli sandalyeye ve normal günlük aktiviteler için önemli ölçüde yardıma ihtiyaç duyarlar. Yaşam süreleri genelde kısadır.

Kimlerde ve ne zaman görülür?

PME, genetik bozukluk nedeniyle görülen nadir bir epilepsi grubudur. Çoğu alt tipler için oran bilinmemektedir.

En yaygın formu, Lafora hastalığıdır. Finlandiya’da yaklaşık olarak 20.000 doğumdan 1’inde görülür.

Bazı PME tipleri aile içi (yakın akraba) evlilikleri olan yerlerde sık görülmektedir.

Genellikle ailelerde hastalık öyküsü yoktur. PME formlarının çoğu otozomal resesif paternle kalıtsaldır. Bu, her iki ebeveynde de anormal bir gen olduğu anlamına gelir.

İlk kuzenlerin evlendiğinde çocukları olduğunda, aynı aile içinde taşınan anormal genin iki kopyasını geçirme ihtimali daha yüksektir.

PME, hiçbir akrabalık bağı bulunmayan ebeveynlerin çocuklarında da görülebilir. Bu PME’nin en nadir alt tiplerini oluşturmaktadır.

PME tüm cinsiyetleri eşit olarak etkiler. Başlangıç yaşı, spesifik miyoklonik epilepsi tipine ve altta yatan genetik durumuna göre bebeklikten yetişkinliğe değişebilir.

En yaygın formlar çocukluk döneminin son aşaması ile ergenliğin erken döneminde geçişte görülür.Genelde 6-16 yaşlarında görülmeye başlar. Önceleri normal ve sağlıklı çocuk olarak görünmelerine karşın görülebilir.

Kalıtım paterni ve hastalık seyri genetik nedenlere bağlı olarak değişebileceğinden, geni teşhis etmek hastaya ve aileye danışmanlık etmek için önemlidir.

PME türleri nelerdir?

PME, çeşitli isimlere sahip ve alt tipleri olan bir epilepsi sendromudur. Tüm PMElerde nöbetleri tedavi etmek zordur, denge ve koordinasyon sorunları ve zaman içinde bilişsel düşüş görülür.

Unverricht-Lundborg Hastalığı

Bu en çok görülen PME formudur. Bu hastalığın diğer isimleri şunlardır:

• Baltık miyoklonus ve epilepsi
• Progresif Miyoklonus Epilepsi 1
• EPM1
• ULD

Bir protein içindeki lizozomun (hücrenin atığı parçalayan kısmı) düzgün çalışması için önemli olan gen veya genlerdeki bir mutasyondan kaynaklanır. Bilinen 14 gen mutasyonu vardır.

Ayırıcı diğer özellikleriyse şunlardır:

• Dizarti (konuşma bozukluğu sorunu)
• Disfaji (yutma/yeme zorluğu)
• Titreme

Semptomların erken başlaması daha şiddetli bir seyir öngörür.

Yaşam süresi değişkendir. Semptomların görülmesiyle 8-15 yıllık bir yaşam öngürülmekteydi. Yeni destekleyici tedavilerle hafif bir EPM1 formuna sahip insanlar 70’lerine kadar yaşayabilmektedir.

Lafora Hastalığı

Bu hastalığın başka isimleri şunlardır:

• Lafora epilepsisi
• Progresif Miyoklonus Epilepsi 2
• EPM2A

Lafora hastalığı, beyindeki ve omurilikteki hücrelerde Lafora cisimlerinin (karbonhidrat /şeker partikülleri) birikmesiyle karakterizedir. Lafora cisimleri kaslarda veya ciltlerde de bulunabilir.

Bu hastalık daha çok ergenlerde (12-15) başlamasına rağmen, 5 yaşında başlayan Lafora hastaları mevcuttur.

Nöbetler başladıktan sonra görme kaybı, biliş (düşünme) kaybı ve koordinasyonun birden kötüleşmesi söz konusudur. Bu, önemli ölçüde motor yetisinde düşüşü olan EPM1’den farklılığıdır.

Bilişsel düşüş motor fonksiyonları planlamayı bozar. Diş fırçalama, saç fırçalama, yemeği veya bir şeyi ağza götürmede zorluklara neden olur. Düşüş genellikle ilk 10 yılda gerçekleşir. Lafora hastalığı olan kişilerde ömür kısalır.

Nöronal Ceroid Lipofucinozlar

Bu PME tipine Battern hastalığı da denmektedir. Batten hastalığı, nöronal ceroid lipofucinoz grubunda yedi bozukluğa sahip aileyi ifadeyi etmektedir.

Bu hastalığa hücre içerisindeki gereksiz materyalin parçalanmasına ve atılmasında yardımcı olmak için gerekli olan bir lizozomal enzimdeki bir hata neden olur. Enzim olmadan, sinir sistemlerindeki hücrelerinde malzeme birikerek sorunlara neden olur.

Bebekler, ergenler ve yetişkinler de dahil olmak üzere farklı yaşlarda başlayabilir.

Yaşam süreleri spesifik olarak alt tipe bağlıdır, ancak hepsi erken ölüme yol açar.

PME’nin daha az yaygın biçimleri

• Mitokondriyal ensefalopatiler
• Diğer metopolizma hastalıkları
  • Sialidosis
  • Düzensiz kırmızı liflerle miyoklonik epilepsi (MERRF Sendromu)
  • Tip 3 Nöronapatik Gaucher Hastalığı
  • Dentatorubral-Pallidoluysian Atrofisi
  • Miyoklonus-renal (böbrek) yetersizliği sendromu
  • PME-ataksi sendromu
  • Kuzey Denizi Progresif Miyoklonus Epilepsisi
  • Potasyum kanalındaki patojenik varyantlara bağlı ataksi ve miyoklonus epilepsi

Ne tür nöbetler ve ilişkili semptomlar vardır?

En sık görülen nöbetler miyoklonik nöbetler ve jeneralize tonik-klonik nöbettir.

Miyoklonik nöbetler genellikle yanıp sönen ışıklar, şaşkınlık, stresli düşüncelere veya duygulara sahip olma, hızlı hareketler veya eylemler gibi uyarıcı tarafından tetiklenir. Başta juvenil miyoklonik epilepsi (JME) gibi diğer epilepsi sendromlarında görülen miyoklonik nöbetlerden ayırt etmek zor olabilir. JME’den farkı ilaclar tedavi zordur ve daha da kötüleşmesidir.

Jeneralize tonik-klonik nöbet PME’de sık görülür. Buna karşın sadece tonik nöbette görülebilir.

Parsiyel nöbetler de görülebilir. Sıklıkla görsel halüsinasyon dahil görsel semptomlara sahiptir. EEG çekiminde beynin görsel bölümlerinden sorumlu kısımlarda deşarjlar görülür.

Kesintiye uğramadan devam eden absans nöbetler PME’nin bir parçası olabilir.

Nasıl teşhis edilir?

Farklı PME tiplerini teşhis etmek zordur.

Farkı anlamanın en erken yolu arkaplan yavaşlaması ile EEG’dir.

Uyaran kaynaklı miyoklonik dalgalanmalar, bilişsel düşüş ve motor kabiliyetinde yavaşlama, jeneralize nöbetler veya görsel/ oksipital nöbetlere dayalı semptomlar teşhis koymayı kolaylaştırabilir.

En önemlisi, EEG çekiminde yavaşlamanın varlığı PME için şüphe uyandırmalı ve varsa genetik ve enzim testleri de dahil olmak üzere daha fazla test yapılmalıdır. Genetik test PME tanısı koymanın en net yoludur.

Deri biyopsisi yapılabilir.

PME nasıl tedavi edilebilir?

Progresif Miyoklonik epilepsinin tedavisi, destekleyici ve semptomatik tedaviyle sınırlıdır. Tedavi birkaç ay veya yıl başarı olur. PME için kesin tedavi yoktur.

PME’li insanlar birçok nöbet ilacına, kapsamlı rehabilitasyon tedavisine ve ruh hali semptomlarının tedavisine ihtiyaç duyar. Sosyal ve psikolojik destek PME’si olan kişi ve ailesi için en önemli tedavi biçimleri arasındadır.

Çoğu PME’li birey zamanla daha çok ilaca ihtiyaç duyar. İlaç sayısı artsa bile ilaçların etkisi zamanla azalmaya başlar. Ancak ilaçların yan etkisi artmaya başlar. Bu gibi durumlarda daha düşük doz denemek faydalıdır.

Valproat en çok kullanılan ilaçtır.

Kullanılan diğer ilaçlar arasında levetirasetam, topiramat, klonazepam ve zonisamid bulunur. Klobazam ve brivarasetam da fayda sağlayabilir.

Lamotrijin kullanılırken nadirde olsa bazı hastalarda nöbetlerin kötüleşmesine yol açabilir. Bu nedenle genelde kaçınılmalıdır.

Miyoklonik dalgalanma ve dengeyi daha kötüleştirebildikleri için kaçınılması gereken ilaçlar arasında şunlar vardır:

• Fenitoin
• Karbamazepin
• Okskarbazepin
• Eslikarbazepin

Ayrıca, tiagabin ve vigabtrin dahil GABAerjik ilaçlardan da kaçınılmalıdır.

Gabapentin ve pregabalin miyoklonusu şiddetlendirebilir.

PME’nin mitokondriyal formlarında valproik asitten kaçınılmalıdır.

Yeni geliştirilen ilaçlar ve araştırma sonucu elde edilen veriler, PME’nin tedavisi için yeni seçenekler sunabilir. Genetik çalışmalardaki ilerlemelerle genetik tedavi seçenekleri olabilir.

Görünüm nedir?

Görünüm genellikle elverişsizdir. Nöbetlerin kontrolü zordur ve insanlar düşünme ve hareket kabiliyetini kaybederler. PME’li kişiler için görünüm PME tipine göre kişiden kişiye değişir.

Tanıdan sonra genetik danışmanlık aileye PME’nin nasıl ilerleyeceği konusunda bilgilendirmeye yarar. Kabullanilmesini sağlama, tedavi sürecinde yardım ve ailenin diğer bireylerindeki genetik riskinin farkına varılmasına yardımcı olur.

Hataları düzeltmek için genetik yollarına dair araştırmalar devam etmektedir.

Kaynakça

• https://www.epilepsydiagnosis.org/syndrome/pme-overview.html
• https://rarediseases.org/rare-diseases/progressive-myoclonus-epilepsy/