Genetik Test

Genetik nedir?

Bir kalıtımın araştırılması ya da farklı karakterlerinin (özelliklerin) ebeveynden çocuğa nasıl geçildiğini incelenmesidir. Bir çocuk bu özelliklerini ebeveynden miras alır. Her insanın DNA’dan oluşan bir kaç bin geni vardır. Bu genlerin kromozom adı verilen yapılarca . Neredeyse insanın her hücresinin yapısında kromozomlar vardır. Genetik birçok epilepsi türünde rol oynar.

Genetiğin Epilepsideki Rolü

Teknolojinin gelişmesiyle genlere yönelik araştırmaların sonucunda bazı epilepsi sendromlarında genetiğin rolü olduğu ortaya çıkmıştır. Mutasyona uğrayan, silinen genler ve bozulan kromozomlar nedeniyle bazı epilepsi sendromları ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bu nedenle teşhis sürecine genetik testin yapılması da eklenmiştir.

Genlerdeki sorunların yol açtığı bazı epilepsisi olan ebeveynlerin çocuklarında da görülme ihtimalinin bulunduğu artık bilinmektedir.

Epilepsi için genetik test nasıl yapılır?

Epilepsinin teşhisi amacıyla veya epilepsisi olan kişinin genetiğin rolüne dair yapılan genetik test kişiden kan ve tükürük örneği alınmasıyla gerçekleşir. Bu örnekler laboratuvara gönderilir. Bu örneklerde DNA yapısı incelenir. Epilepsiye yol açan mutasyon veya silinme olup olmadığına bakılır. Bazı yerlerde sadece kan örneği de alınmaktadır.

Ne tür genetik bozukluklar var?

5 tür genetik bozukluk vardır.Bunlar:

• Tek gen bozuklukları
• Multifaktörüyel / kompleks genetik bozukluklar
• Mitokondriyal bozukluklar
• Kromozal bozukluklar
• Epigenetik bozukluklar

Tek gen bozuklukları: Mutasyon sonucu tek bir genin değişmesi ve kaybolması sonucu ortaya çıkan bozukluklardır.

Multifaktöriyel/kompleks genetik bozukluklar: Genetik ve çevresel faktörlerin etkileşim sonucu ortaya çıkan genetik bozukluklardır.

Mitokondriyal bozukluklar: Mitokondri içinde bulunan DNA’daki mutasyon sonucu meydana gelen bozukluklardır. Bu bozukluklar nedeniyle hücrenin enerjisinin nasıl üreteciliğine dair sorunlar meydana gelir.

Kromozal bozukluklar: Kromozomun tamamında eksiklik veya değiştiğinde ortaya çıkar.

Epigenetik bozukluklar: DNA yapısındaki mutasyondan ziyade genlerin aktivitesinde meydana değişiklik sonucu meydana gelen bozukluklardır.

Genetik testin faydalı olabileceği epilepsi sendromlara örnekleri neler?

Epilepsinin kalıtımsallığı çok karmaşıktır. Genetik bozukluklar sadece epilepsiye yol açabilir veya epilepsinin yanısıra vücudun birçok kısmını etkileyebilir.

Bazı epilepsilerin genetik olduğu bilinmektedir. Ancak hangi genden kaynaklandığı bilinmemektedir. Şu an için epilepsiyle bağlantılı 20’den fazla sendrom spesifik genlerle ilişkilendirilmiştir. Metabolik bozukluklara veya beyinin yapısında anormalliklere yol açan genetik bozularının bazılarının birincil semptomu epilepsidir. Bilim insanları sodyum, potasyum ve kalsiyum kanallarından sorumlu genlerdeki mutasyonun epilepsiye neden olabilceğini keşfettiler.

Özellikle yenidoğan ve erken çocukluk döneminde başlayan epilepsi sendromları ve epileptik ensefalopileri olan hastalar için genetik test önemli rol oynamaktadır. Dravet sendromu olan kişilerin %70’den fazlasında SCN1A geni mutasyonu, sadece epilepsili zihinsel engelli kadınlarda görülen sendromun PCDH19 geninden kaynaklı olması örnek verilebilir.

Fotosensitif epilepsi, çocukluk çağı absans epilepsisi, juvenil absans epilepsi, juvenil miyoklonik epilepsi, jeneralize tonik-klonik nöbetli epilepsiler genetik jeneralize epilepsinin alt gruplarıdır. Bu alt grupların genlerle ilişkisine yönelik çok az sayıda bilgi ve araştırma mevcuttur.

Genlerle ilgili bilgiler arttıkça teşhis amaçlı genetik testlerin önemi de artmaktadır.

Genetik sorunlarla görülen bazı epilepsi sendromları

Aşağıda genetik bozukluklara bağlı epilepsi sendromları ve epilepsiye yol açan hastalıklardan bazıları listelenmiştir.

Tek Gen Epilepsi Sendromları

• Değişken odaklı otozomal dominant parsiyel epilepsi
• Otozomal dominant frontal lob epilepsisi
• Benign ailesel yenidoğan konvülsiyonları
• Benign ailesel infantil konvülsiyonları
• Ailesel temporal lob epilepsisi
• Febril nöbetler artı ile jeneralize epilepsi
• Progresif miyoklonus epilepsi
• Epilepsi ensefalopati (Dravet, PCHD19)

Epilepsi Olarak Görülen Diğer Tek Gen Hastalıkları

• Rett sendromu
• Nörofibromatozis 1
• Tuberoskleroz
• Frajil (Kırılgan) X sendromu
• Akut aralıklı porfili
• Lökodistrofiler
• Mukopolisakkarizodlar (Sanfilippo sendromu)

Nöbetlere Neden Olabilecek Diğer Kalıtsal Metopolik Koşullar

• Fenilketonüri (PKU)
• Galaktozemi
• Tay – Sachs hastalığı
• Psödohipoparatiroidi
• Piridoksin bağımlılığı
• Peroksizomal bozukluklar

Multifaktöriyel/Kompleks Bozukluklar

• Miyoklonik astatik epilepsi
• Sentotemporal dikenli benign rolandik epilepsi
• Bebeklik dönemi benign miyoklonik epilepsisi
• Juvenil miyoklonik epilepsi
• Çocukluk çağı absans epilepsi
• Fotosensitif epilepsi

Mitokondriyal Bozukluklar

• Miyoklonus epilepsi ve çatlak kırmızı lifler (MERRF)

Kromozal Bozukluklar

• Down sendromu
• Edwards sendromu
• Patau sendromu
• Angelman sendromu
• Wolf-Hirschhorn sendromu
• Halka kromozom anomalileri

Kaynakça

• https://www.epilepsy.com/learn/diagnosis/genetic-testing