Katamenial epilepsi

Katamenial epilepsi, adet döngüsünün belirli aşamalarında nöbet sıklığının yoğunlaştığı, cinsiyete özgü bir epilepsi türüdür. Epilepsili bazı kadınlarda adet döngüsüne paralel olarak nöbetlerde artış eski zamanlardan beri görülen bir durumdur.

Katamenial epilepsi, bir günlükte nöbet ve adetleri haritalayarak belirlenir. Adet döngüsünün her aşamasında nöbetler not edilir ve bu en az iki adet döngüsü için yapılır. Nöbet/adet günlüğünün kapsamlı bir incelemesi adet döngüsünün bir aşaması sırasında nöbet sıklığında iki kat artış olduğunu ortaya çıkarsa, kişide katamenial epilepsiden şüphelenebilir.

Geleneksel olarak kullanılan anti-epileptik ilaçlar tipik olarak katamenial epilepsideki nöbetler üzerinde bir etkiye sahip değildir. Bu nedenle, bu epilepsisi olan kadınların durumunu daha ayrıntılı incelemek önemlidir.

Katamenial Epilepsi Nedenleri

Katamenial epilepsisi olan bir kadının sadece adet döneminde nöbet geçirebilir, ancak bu form çok yaygın değildir. Daha tipik olarak, kadın, adet döngüsü sırasında, genellikle sadece adet başlangıcından hemen önce veya adet sırasında veya yumurtlama zamanında daha fazla nöbet geçirme eğiliminde olabilir.

Premenstrual nöbetler, menstrual faz sırasındaki nöbet sıklığındaki artışla ilişkilidir ve hem progesteron hem de östrojen seviyelerinde ciddi bir düşüş nedeniyle ortaya çıkar.

Preovulatuar nöbetler, yumurtlama evresinde yüksek bir nöbet sıklığı ile ilişkilendirilir ve yüksek östrojen-progesteron oranına bağlanır. Östrojen nöbetleri şiddetlendirebilir ve progesteron (ki bu bir antikonvülsandır) seviyeleri düşük olduğundan, bu evre nöbetlerle ilişkilendirilebilir.

Luteal nöbetler, progesterondan elde edilen düşük progesteron ve nörosteroid düzeylerinden (özellikle allopregnanolon olarak bilinir) kaynaklanır.

Adet görme veya yumurtlama süresi boyunca nöbet artışı normal adet döngüsü olan kadınlarda görülür.

Anormal adet döngüsü olan kadınlar, döngünün ikinci yarısında (luteal faz) kötüleşebilir. Bu patern ayırt edilmesi en zor olanıdır çünkü nöbet artış zamanı odaklanmaktan ziyade uzar. Bu kadınlar, anovülatör döngülere ve yetersiz luteal faz sendromuna sahiptir. Yumurtlamadıkları için, adet döngüsünün ikinci (luteal) yarısı boyunca hiçbir korpus luteum oluşmaz (yumurtalıktan çıkan yumurtadan türetilir) ve progesteron salgılanmaz

Anovulasyon döngüsü olan bir kadında, östrojen seviyeleri foliküler fazın sonunda yükselir ve normal adet görmüş kadınlarda olduğu gibi, ilk aşamaya kadar luteal faz boyunca yükselir. Bununla birlikte, az veya hiç progesteron, salgılanmaz, bir adet östrojen yaratır: adet döneminin yarısı boyunca (luteal) göreceli fazla miktarda östrojen (veya progesteron eksikliği) ile progesteron (E / P) dengesizliği. Nöbet artışlarıyla sonuçlanır.

Bir dizi çalışma hem progesteron eksikliğinin hem de progesterona oranla östrojen fazlalığının hem normal kadınlarda hem de adet düzensizliği olan kadınlarda nöbet artışında katamenial paternine katkıda bulunduğunu göstermiştir. E/P oranı, nöbet sıklığı üzerindeki genel üreme hormonal etkisini belirliyor gibi görünmektedir.

Ek olarak, nöbetlerin adet öncesi artması, antikonvülsan ilaç seviyelerindeki bir düşüşle de ilişkili olabilir. Katamenial epilepsili kadınlarda, fenitoin seviyeleri premenstural olarak üçte bir oranında düşmektedir. Bu düşüş, adetin başlangıcında artmış bir temizleme oranına bağlı olabilir ve fenitoinin yarı ömründe 13 ila 19 saat arasında bir azalma görülür. Hepatik mikrozomal enzimler hem gonadal steroidleri hem de fenitoin gibi antikonvülsanları, ikisi arasında rekabet ile metabolize eder. Bu nedenle gonadal steroid salgılanmasındaki adet öncesi azalma, AEİ’lerin metabolizmasının artmasına izin vererek düşük serum seviyelerine neden olabilir. Tüm AEİ’lerin etkilenip etkilenmediği kesin değildir. Fenobarbital değildir ve diğer AEİ’lerin serum seviyelerinde katamenial dalgalanma çalışılmamıştır.

Tedavi

Nöbetlerin endokrin tedavisi rasyonel olarak, nöbetlerin artmasında ya da azaltması için hareket eden endokrinolojik yönleri hedefleyebilir.

Progesteronun antikonvülsan etkileri olduğu ve östrojenin prokonvülsan etkileri olduğu için progesteron veya östrojen antagonistleri ile tedavi, uygun hastalarda yardımcı ek tedavi olarak kullanılabilir.

Progesteron

Düşük progesteron seviyeleri veya progesteronun hızlı bir şekilde geri çekilmesi, katamenial epilepsili kadınların normal ve erken foliküler fazları sırasında ve anovulatuvar siklusları olan kadınların tüm luteal fazları sırasında, normal primer ve erken foliküler fazlarında görülen nöbet sıklığında bir etken olabilir. Progesteronun bu kadınlarda faydalı olması beklenebilir.

Sentetik progestin tedavisi düşünülebilir. Tekli çalışma raporlarında ara sıra faydalar tanımlanmış olmasına rağmen, bazı çalışmalarda sözlü formlarla çok az fayda sağlanmıştır veya hiç yarar görülmemiştir.

Refrakter parsiyel nöbetleri ve normal yumurtlama döngüleri olan kadınların bir çalışmasında, amenore uyaracak kadar büyük bir medroksiprogesteron dozu (intramüsküler olarak 6 ila 12 haftada bir 120 ila 150 mg veya günlük olarak 20 ila 40 mg oral olarak), ortalama %40’lık bir nöbet azalması ile sonuçlanmıştır. Haftalık 400 mg intramüsküler depo medroksiprogesteron dozları daha etkili olabilir.

Potansiyel yan etkiler arasında depresyon, sedasyon (sakinlik,durgunluk), göğüslerde hassasiyet,kilo almak ve ani vajinal kanama bulunur. Depo medroksiprogesteron kullanımı ayrıca düzenli adet döngüsünün geri dönüşünü geciktirebilir.

Doğal progesteron daha etkili bir tedavi olabilir. Temporal lob orijinli kompleks parsiyel nöbet krizinde artış olan 25 kadının çalışmasında, kadınların %72’si iyileşmiştir. Nöbet sıklığındaki ortalama düşüş %55 idi.

Kaynakça

• https://www.epilepsy.org.uk/info/women/your-periods-menstrual-cycle
• https://www.epilepsysociety.org.uk/hormones-puberty-and-menstruation#.XU0a0ugzZPb
• https://www.epilepsysociety.org.uk/side-effects-and-interactions#.XU0a1egzZPa
• https://www.epilepsy.com/learn/professionals/refractory-seizures/potentially-remediable-causes/catamenial-epilepsy